पदार्थान्वयभाषाः - (यत्) यदा (यज्ञियासः-देवाः) यज्ञसम्पादिनः प्राणाः (दिवि) हिरण्यमये ब्रह्माण्डे (आदितेयम्) अदितिः पृथिवी “अदितिः पृथिवीनाम” [निघ० १।१] पृथिव्या सह सम्बद्धं लक्ष्यीकृत्य (सूर्यम्-अदधुः) दधति-धारयन्ति-स्थापयन्ति (यदा चरिष्णू मिथुना-अभूताम्) यदा पुनर्द्वौ सहचारिणौ मिथुनौ परस्परमाश्रयभूतौ वाऽऽदित्यश्चोषाश्च प्रादुर्भवतः (आत्-इत्) अनन्तरं हि (विश्वा भूतानि प्र-अपश्यन्) सर्वाणि भूतानि सर्वे प्राणिनः प्रत्यक्षं पश्यन्ति, इत्येषोऽर्थो निरुक्तानुसारी ॥११॥