पदार्थान्वयभाषाः - यः कशुर्विवेकः। मे=मह्यम्। हिरण्यसंदृशः=विषयान् हरन्ति ये ते हिरण्याः। यद्वा। ह्रियन्ते विषया यैस्ते हिरण्या हर्तारः। संदृश्यन्ते ज्ञायन्ते विषया यैस्ते संदृशः=सम्यग्द्रष्टारः। हिरण्याश्च ते संदृशश्चेति हिरण्यसंदृशः। दश। राज्ञः=राजन्ते शोभन्त इति राजानस्तान् इन्द्रियलक्षणान्। अमंहत=ददाति। ननु प्रागपि विवेकोत्पत्तेर्दशेन्द्रियाणि विद्यन्त एव। सत्यम्। जाते विवेक इन्द्रियाणामिन्द्रियत्वं प्रतिभातीति तथोक्तम्। यद्वा। विवेकः खलु दश दशराज्ञोऽधीनात् कृत्वा मह्यं ददाति। दशराजान इदानीं ममाधीना जाता इति विवेकस्यैव प्रतापः। ननु कथं विवेक एवं करोतीति ब्रूते−चैद्यस्य=चेदिभ्यः शिक्षितेभ्य इन्द्रियेभ्यो जातश्चैद्यो विवेकस्तस्य। इद्=एव। कृष्टयः=प्रजाः। अधस्पदाः=पादयोरधस्ताद् वर्तन्ते। पुनः। तस्य सर्वे जनाः। चर्मम्नाः=चर्ममयस्य कवचादेर्धारणे कृताभ्यासाः। अभितः=सर्वतः पराभवन्ति ॥३८॥

पदार्थान्वयभाषाः - (यः) यः शासकः (मे) मह्यम् (हिरण्यसंदृशः) हिरण्यसदृशदर्शनीयान् (दश, राज्ञः) दश नृपान् (अमंहत) मह्यं दत्तवान् (चैद्यस्य) ज्ञानयोगिनः (कृष्टयः) सर्वे कर्षकाः शत्रवः (अधस्पदाः, इत्) पादयोः अधस्तादेव (जनाः) तस्य भटाश्च (अभितः) सर्वत्र (चर्मम्नाः) कवचिनः ॥३८॥