पदार्थान्वयभाषाः - (अपसाम्-अपस्तमः) कर्मवतामतिशयेन कर्मवान् “अपः कर्मनाम” [निघ० २।१] ‘मतुब्लोपश्छान्दसः’ (एतशः) सर्वस्मिन् जगति प्राप्तो व्याप्तः “सर्वं जगदितः स्वव्याप्त्या प्राप्तः ‘इणस्तशतसुनौ [उणा० ३।१४७। यजु० ११।६ दयानन्दः] (ब्रह्मणः-पति) ब्रह्माण्डस्य पतिः (त्वष्टा) रचयिता परमात्मा (मायाः-वेत्) मनुष्याणां कर्माणि “मायिनाम्-बहुविधं कर्म विद्यते तेषाम्, अत्र भूमि-अर्थे-इनि प्रत्ययः” [ऋ० १।१३२।४ दयानन्दः] वेत्-जानाति (देवपानानि शन्तमा पात्रा बिभ्रत्) देवाः-मुक्ताः पिबन्ति यैस्तानि विशिष्टकल्याणकराणि पात्राणि साङ्कल्पिकेन्द्रियाणि धारयति “शृण्वन् श्रोत्रं भवति…” [श० १४।२।२।१७] (स्वायसं परशुं नूनं शिशीते) शोभनं तेजोमयं “आयसः-तेजोमयः” [ऋ० १।८०।१२ दयानन्दः] परान् प्रतिकूलान् शृणाति हिनस्ति येन तं तेजोमयज्ञानं तीक्ष्णयति (येन वृश्चात्) तानि मोक्षे खल्वानन्दपानपात्राणि तक्षति करोति सम्पादयति ॥९॥