पदार्थान्वयभाषाः - (अश्विना) हे अश्विनौ ! अग्निसोम्यपदार्थौ तद्धर्मवन्तौ सुशिक्षितौ स्त्रीपुरुषौ वा “अश्विनौ सुशिक्षितौ स्त्रीपुरुषौ” [यजु० ३८।१ दयानन्दः] युवाम् (ते मनसः-जवीयसा-आयातम्) तेन मनसोऽपि वेगवता शीघ्रगामिना रथेन गतिप्रवाहेण यानविशेषेण वा अत्र पृथिवीमस्माकं गृहं वाऽऽगच्छतम् (यं रथम्-ऋभवः-वां चक्रुः) यं रथं गतिप्रवाहं यानविशेषं गृहस्थं वा, वैद्युततरङ्गाः “ऋभवः-उरु भान्ति” [निरु० ११।१५] शिल्पिनो वैज्ञानिकाः “येन हरी मनसा निरतक्षत तेन देवत्वमृभवः समाशत” [ऋ० ३।६०।२] “ऋभू रथस्येवाङ्गानि सन्दधत् परुषा परुः [अथर्व० ४।१२।७] मेधाविनः “ऋभुः-मेधाविनाम” [निघ० ३।१५] कुर्वन्ति-आचरन्ति (यस्य योगे) यस्य योजने सति (दिवः-दुहिता जायते) द्युलोकस्य प्रकाशवतः-आकाशस्य दुहिता-उषाः, तदिव वा कमनीया नववधूः प्रादुर्भवति-गृहमागच्छति (विवस्वतः-उभे अहनी सुदिने) आदित्यस्य “विवस्वतः-आदित्यस्य” [निरु० १२।११] विशेषेण वासकर्त्तुः स्थविरस्य गृहस्थस्य वा (उभे) द्वे-अहोरात्रौ शोभनजीवनकालसम्पादकौ पुत्रपुत्र्यौ प्राप्येते ॥१२॥