अग्ने॒ विव॑स्वदु॒षस॑श्चि॒त्रं राधो॑ अमर्त्य । आ दा॒शुषे॑ जातवेदो वहा॒ त्वम॒द्या दे॒वाँ उ॑ष॒र्बुधः॑ ॥
agne vivasvad uṣasaś citraṁ rādho amartya | ā dāśuṣe jātavedo vahā tvam adyā devām̐ uṣarbudhaḥ ||
अग्ने॑ । विव॑स्वत् । उ॒षसः॑ । चि॒त्रम् । राधः॑ । अ॒म॒र्त्य॒ । आ । दा॒शुषे॑ । जा॒त॒वे॒दः॒ । व॒ह॒ । त्वम् । अ॒द्य । दे॒वाम् । उ॒षः॒बुधः॑॥
स्वामी दयानन्द सरस्वती
अब चवालीसवें सूक्त का आरंभ है। उसके पहिले मंत्र में अग्नि शब्द के सम्बन्ध से विद्वानों की कामना करनी चाहिये, इस विषय का उपदेश अगले मंत्र में किया है।
स्वामी दयानन्द सरस्वती
(अग्ने) विद्वन् (विवस्वत्) यथा स्वप्रकाशस्वरूपः सूर्य्यः (उषसः) प्रातःकालात् (चित्रम्) अद्भुतं विवस्वत्प्रकाशकम् (राधः) धनम् (अमर्त्य) स्वस्वरूपेण मरणधर्मरहित साधारण मनुष्यस्वभावविलक्षण (आ) अभितः (दाशुषे) दात्रे पुरुषार्थिने मनुष्याय (जातवेदः) यो जातान् सर्वान्वेत्ति जातान्विन्दति वा तत्सम्बुद्धौ। अत्राह यास्कमुनिः। जातवेदाः कस्माज्जातानि वेद जातानि वैनं विदुर्जाते जाते विद्यतइति वा जातवित्तो वां जातधनो वा जातविद्यो वा जात#प्रज्ञो वा यत्तज्जातः पशूनविन्दतेति तज्जातवेदसो जातवेदस्त्वमिति ब्राह्मणम्। निरु० ७।१९। (वह) प्राप्नुहि। अत्र द्व्यचोतस्तिङ इति दीर्घः। (देवान्) उत्तमान् विदुषो दिव्यगुणान्वा (उषर्बुधः) यउषसि स्वयं बुध्यन्ते सुप्तान्बोधयन्ति तान् ॥१॥ #[वैदिक यन्त्रालय मुद्रित तृतीय संस्करणे तु ‘जातप्रज्ञानः’ इति पाठो वर्तते। सं०]
अथाऽग्निशब्दसम्बन्धेन देवकामना कार्य्येत्युपदिश्यते।
माता सविता जोशी
(यह अनुवाद स्वामी दयानन्द सरस्वती जी के आधार पर किया गया है।)या सूक्तात धर्माची प्राप्ती, उत्तम दूत, सर्व विद्यांचे श्रवण, उत्तम श्रीची प्राप्ती, श्रेष्ठ संग, स्तुती व सत्कार, पदार्थ विद्या, सभाध्यक्ष दूत व यज्ञाचे अनुष्ठान, मित्र इत्यादींचे ग्रहण, परस्पर संमतीने सर्व कार्याची सिद्धी, उत्तम व्यवहारांची स्थिती, परस्पर विद्या धर्म राजसभांचे श्रवण करून अनुष्ठान करण्याबाबत सांगितलेले आहे. यामुळे या सूक्ताच्या अर्थाची पूर्वसूक्ताच्या अर्थाबरोबर संगती जाणली पाहिजे.