Devata: सूर्यवैश्वानरौ
Rishi: मूर्धन्वानाङ्गिरसो वामदेव्यो वा
Chhanda: विराट्त्रिष्टुप्
Swara: धैवतः
या॒व॒न्मा॒त्रमु॒षसो॒ न प्रती॑कं सुप॒र्ण्यो॒३॒॑ वस॑ते मातरिश्वः । ताव॑द्दधा॒त्युप॑ य॒ज्ञमा॒यन्ब्रा॑ह्म॒णो होतु॒रव॑रो नि॒षीद॑न् ॥
English Transliteration
yāvanmātram uṣaso na pratīkaṁ suparṇyo vasate mātariśvaḥ | tāvad dadhāty upa yajñam āyan brāhmaṇo hotur avaro niṣīdan ||
Pad Path
या॒व॒त्ऽमा॒त्रम् । उ॒षसः॑ । न । प्रती॑कम् । सु॒ऽप॒र्ण्यः॑ । वस॑ते । मा॒त॒रि॒श्वः॒ । ताव॑त् । द॒धा॒ति॒ । उप॑ । य॒ज्ञम् । आ॒ऽयन् । ब्रा॒ह्म॒णः । होतुः॑ । अव॑रः । नि॒ऽसीद॑न् ॥ १०.८८.१९
Rigveda » Mandal:10» Sukta:88» Mantra:19
| Ashtak:8» Adhyay:4» Varga:13» Mantra:4
| Mandal:10» Anuvak:7» Mantra:19
Reads times
BRAHMAMUNI
Word-Meaning: - (मातरिश्वन्) हे वायु ! हे जीवात्मन् ! (उषसः प्रतीकम्) उषोवेला का हमारे सामने व्यक्तरूप पुनः दर्शन (न) जैसे होता है (सुपर्ण्यः-वसते) उत्तम उड़नेवाले पक्षी उस उषा को आच्छादित करते हैं सूर्यकिरणें (तावत्) उस काल में (होतुः) होमनेवाले अग्नि का (अवरः-ब्राह्मणः) इधर का ब्राह्मणजन होता बनकर (निषीदन्) बैठने के हेतु (यज्ञम्-आयन्) यज्ञ को प्राप्त होता है (तावत्-उप दधाति) तब तक उस यज्ञ का उपधान करता है-आश्रय लेता है ॥१९॥
Connotation: - उषावेला तब तक कहलाती है, जब तक सूर्यकिरणें उसे आच्छादित न कर दें, जब ढक दें, तब मनुष्य यज्ञ अग्निहोत्र करना आरम्भ करे, पूर्व नहीं, पूर्व तो ब्रह्मयज्ञ की वेला है ॥१९॥
Reads times
BRAHMAMUNI
Word-Meaning: - (मातरश्विन्) हे वायो ! जीवात्मन् ! (उषसः प्रतीकम्) उषसः प्रत्यक्तम्-अस्मदभिमुखं व्यक्तत्वं प्रतिदर्शनं वा भवति (न) सम्प्रति “उपमानस्य सम्प्रत्यर्थे प्रयोगः” [निरु० ७।३१] (सुपर्ण्यः-वसते) सुपतनाः पतत्रयो वसते-उषसं छादयन्ति (तावत्) तस्मिन् काले (होतुः) होतृभूतस्य-अग्नेः (अवरः-ब्राह्मणः) अवरो मनुष्यो होता (निषीदन्) उपविशन् (यज्ञम्-आयन्) यज्ञमागच्छन् (तावत्-उपदधाति) तावत्कालं तं यज्ञमुप धारयति ॥१९॥
