Go To Mantra

अ॒स्मा इदु॒ प्र भ॑रा॒ तूतु॑जानो वृ॒त्राय॒ वज्र॒मीशा॑नः किये॒धाः। गोर्न पर्व॒ वि र॑दा तिर॒श्चेष्य॒न्नर्णां॑स्य॒पां च॒रध्यै॑ ॥

Mantra Audio
Pad Path

अस्मै । इत् । ऊं इति । प्र । भर । तूतुजान: । वृत्राय । वज्रम् । ईशान: । कियेधा: ॥ गो: । न । पर्व । वि । रद । तिरश्चा । इष्यन् । अर्णासि । अपाम् । चरध्यै ॥३५.१२॥

Atharvaveda » Kand:20» Sukta:35» Paryayah:0» Mantra:12


Reads times

PANDIT KSHEMKARANDAS TRIVEDI

सभापति के लक्षणों का उपदेश।

Word-Meaning: - (अस्मै) इस [संसार] के निमित्त (इत्) ही (उ) विचारपूर्वक (तूतुजानः) शीघ्रता करता हुआ, (ईशानः) ऐश्वर्यवान्, (कियेधाः) कितने [अर्थात् बड़े बल] का धारण करनेवाला तू (वृत्राय) वैरी के लिये (वज्रम्) वज्र [बिजुली आदि शस्त्र] को (प्र) अच्छे प्रकार (भर) धारण कर। और (तिरश्चा) तिरछी चाल के साथ (अर्णांसि) अपनी चालों को (इष्यन्) चलता हुआ तू (अपाम्) प्रजाओं के (चरध्यै) चलने के लिये (पर्व) [वैरी के] जोड़ों को (वि रद) चीर डाल, (गोः न) जैसे भूमि के [जोड़ों को किसान चीरते हैं]॥१२॥
Connotation: - जैसे किसान पृथिवी को जोतकर, घास आदि काट कर एकसा करके अन्न उत्पन्न कर सुख देते हैं, वैसे ही सभाध्यक्ष राजा शत्रुओं को छिन्न-भिन्न करके प्रजा को सुखी करे ॥१२॥
Footnote: १२−(अस्मै) संसारहिताय (इत्) एव (उ) वितर्के (प्र) प्रकर्षेण (भर) धर (तूतुजानः) तुज हिंसाबलादाननिकेतनेषु-कानच्। तुजादीनां दीर्घोऽभ्यासस्य। पा०६।१।७। इति दीर्घः। तूतुजानः क्षिप्रनाम-निघ०२।१। त्वरमाण (ईशानः) ऐश्वर्यवान् (कियेधाः) म०६। कियतो महतो बलस्य धारकः (गोः) पृथिव्याः (न) इव (पर्व) पर्वाणि (वि) विविधम् (रद) रद विलेखने। विदारय (तिरश्चा) ऋत्विग्दधृक्०। पा०३।२।९। तिरस्+अञ्चु गतिपूजनयोः-क्विन्। तिर्यग्गत्या (इष्यन्) गच्छन् (अर्णांसि) उदके च। उ०४।१७६। ऋ गतिप्रापणयोः-असुन् नुक् च। नयनानि (अपाम्) आपः, आप्ताः प्रजाः-दयानन्दभाष्ये यजु०६।२७। प्रजानाम् (चरध्यै) तुमर्थे सेसेनसे०। पा०३४।९। चरतेः-अध्यैप्रत्ययः। चरितुम्। गन्तुम् ॥