Go To Mantra

यु॒वं श्रिय॑मश्विना दे॒वता॒ तां दिवो॑ नपाता वनथः॒ शची॑भिः। यु॒वोर्वपु॑र॒भि पृक्षः॑ सचन्ते॒ वह॑न्ति॒ यत्क॑कु॒हासो॒ रथे॑ वाम् ॥

Mantra Audio
Pad Path

युवम् । श्रियम् । अश्विना । देवता । ताम् । दिव:। नपाता । वनथ: । शचीभि: ॥ युवो: । वपु: । अभि । पृक्ष: । सचन्ते ।‍ वहन्ति । यत् । ककुहास: । रथे । वाम् ॥१४३.२॥

Atharvaveda » Kand:20» Sukta:143» Paryayah:0» Mantra:2


Reads times

PANDIT KSHEMKARANDAS TRIVEDI

१-७ ९ राजा और मन्त्री के कर्तव्य का उपदेश।

Word-Meaning: - (दिवः) हे व्यवहार के (नपाता) न गिरानेवाले (अश्विना) दोनों अश्वी ! [चतुर राजा और मन्त्री] (देवता) दिव्य गुणवाले (युवम्) तुम दोनों (शचीभिः) बुद्धियों से (ताम्) उस (श्रियम्) लक्ष्मी का (वनुथः) सेवन करते हो, (यत्) जिस [लक्ष्मी] के लिये (पृक्षः) अनेक अन्न (युवोः) तुम दोनों के (वपुः) शरीर को (अभि) सब ओर से (सचन्ते) सींचते हैं और [जिसके लिये] (ककुहासः) बड़े विद्वान् लोग (वाम्) तुम दोनों को (रथे) रमणीय रथ में (वहन्ति) ले चलते हैं ॥२॥
Connotation: - विद्वान् लोग विज्ञान द्वारा यान-विमान आदि बनाकर राज्य की सम्पत्ति बढ़ावें और अन्न आदि प्राप्त करके राजा और प्रजा को सुखी करें ॥२॥
Footnote: २−(युवम्) युवाम् (श्रियम्) लक्ष्मीम् (अश्विना) म० १। हे चतुरराजमन्त्रिणौ (देवता) भृमृदृशि०। उ० ३।११०। दिवु क्रीडादिषु-अतच्, विभक्तेराकारः। दिव्यगुणसम्पन्नौ (ताम्) वक्ष्यमाणाम् (दिवः) व्यवहारस्य (नपाता) अथ० १।१३।२। नञ्+पत अधःपतने णिच्-क्विप्, नञः प्रकृतिभावः। न पातयितारौ। रक्षकौ (वनथः) संभजेथे। संसेवेथे (शचीभिः) प्रज्ञाभिः (युवोः) युवयोः (वपुः) शरीरम् (अभि) अभितः (पृक्षः) पृची सम्पर्के-क्विप्, धातोः कुगागमः, बहुवचनम्। पृक्षः अन्ननाम-निघ० २।७। अन्नानि (सचन्ते) षच सेचने। सिञ्चन्ति (वहन्ति) नयन्ति (यत्) यस्यै श्रिये (ककुहासः) क+कु+हन हिंसागत्योः-डप्रत्ययः। कस्य सुखस्य कुं भूमिं स्थानं प्राप्नोतीति ककहः, असुगागमः। ककह इति महन्नाम-निघ० ३।३। महान्तो विद्वांसः-दयानन्दभाष्ये ऋ० १।४६।३। (रथे) रमणीये याने (वाम्) युवाम् ॥