यास्ते॑ धा॒नाअ॑नुकि॒रामि॑ ति॒लमि॑श्राः स्व॒धाव॑तीः। तास्ते॑ सन्तु वि॒भ्वीःप्र॒भ्वीस्तास्ते॑ य॒मो राजानु॑ मन्यताम् ॥
Pad Path
या: । ते । धाना: । अनुऽकिरामि । तिलऽमिश्रा: । स्वधाऽवती: । ता: । ते । सन्तु । विऽभ्वी: । प्रऽभ्वी: । ता: । ते । यम: । राजा । अनु । मन्यताम् ॥३.६९॥
Atharvaveda » Kand:18» Sukta:3» Paryayah:0» Mantra:69
Reads times
PANDIT KSHEMKARANDAS TRIVEDI
गृहाश्रम में मनुष्य के कर्तव्य का उपदेश।
Word-Meaning: - [हे मनुष्य !] (ते)तेरे लिये (याः) जिन (तिलमिश्राः) उद्योग से मिली हुई, (स्वधावतीः) आत्मधारणशक्तिवाली (धानाः) पोषणक्रियाओं को (अनुकिरामि) मैं अनुकूल रीति से फैलाता हूँ। (ताः) वे [पोषणक्रियाएँ] (ते) तेरे लिये (विभ्वीः) सर्वव्यापिनी और (प्रभ्वीः)प्रभुतावाली (सन्तु) होवें, और (ताः) उन [पोषणक्रियाओं] को (ते) तेरे लिये (यमः)संयमी (राजा) राजा [शासक पुरुष] (अनु) अनुकूल (मन्यताम्) जाने ॥६९॥
Connotation: - परमेश्वर कहता है किमैं मनुष्य को अनेक विचित्र प्रभावशाली क्रियाएँ सर्वत्र लगातार देता हूँ, उनको आत्मशासक संयमी पुरुष ज्ञानपूर्वक प्राप्त करे ॥६९॥यह मन्त्र कुछ भेद से आगेहै-अ० १८।४।२६ तथा ४३ ॥
Footnote: ६९−(याः) (ते) तुभ्यम् (धानाः) धापॄवस्यज्यतिभ्यो नः। उ०३।६। डुधाञ् धारणपोषणदानेषु-न प्रत्ययः, टाप्। पोषणक्रियाः (अनुकिरामि) कॄविक्षेपे। आनुकूल्येन विस्तारयामि (तिलमिश्राः) तिल गतौ स्नेहने च-क प्रत्ययः।तिलेन गत्या प्रयत्नेन मिश्रिताः (स्वधावतीः) स्वधारणशक्तिमतीः (ताः)पोषणक्रियाः (ते) तुभ्यम् (सन्तु) (विभ्वीः) विभ्व्यः। सर्वव्यापिन्यः (प्रभ्वीः) प्रभ्व्यः। प्रभुत्वोपेताः (ताः) (ते) तुभ्यम् (यमः) संयमी पुरुषः (राजा) शासकः। जीवात्मा (अनु) अनुकूलम् (मन्यताम्) जानातु ॥
