बार पढ़ा गया
पण्डित क्षेमकरणदास त्रिवेदी
पाप से मुक्ति का उपदेश।
पदार्थान्वयभाषाः - (यदि) जो (जाग्रत्) जागते हुए, (यदि) जो (स्वपन्) सोते हुए (एनस्यः) पापी मैंने (एनः) पाप (अकरम्) किया है। (भूतम्) वर्तमान प्राणीसमूह (च) और (भव्यम्) भविष्यत् प्राणीसमूह (द्रुपदात् इव) काठ के बन्धन के सदृश वर्तमान (तस्मात्) उस [पाप] से (मा) मुझको (मुञ्चताम्) छोड़ावें ॥२॥
भावार्थभाषाः - मनुष्य ऐसे अपराध कभी भी न करें, जिस से वर्तमान और भविष्यत् प्राणियों को दुःख होवे ॥२॥
टिप्पणी: २−(यदि) सम्भावनायाम् (जाग्रत्) अ० ६।९६।३। जागरणं प्राप्तः (स्वपन्) निद्रां प्राप्तः (एनः) पापम् (एनस्यः) एनसि साधुः (अकरम्) अहं कृतवान् (भूतम्) लब्धसत्ताकं प्राणिजातम् (भव्यम्) भव्यगेय०। पा० ३।४।६८। इति कर्तरि यत्। भविष्यत्सत्ताकं प्राणिजातम् (द्रुपदात्) अ० ६।६२।३। काष्ठमयपादबन्धनात् (इव) यथा (मुञ्चताम्) उभे भूतभव्ये वियोजयताम् ॥