तवे॒माः प्र॒जा दि॒व्यस्य॒ रेत॑स॒स्त्वं विश्व॑स्य॒ भुव॑नस्य राजसि । अथे॒दं विश्वं॑ पवमान ते॒ वशे॒ त्वमि॑न्दो प्रथ॒मो धा॑म॒धा अ॑सि ॥
अंग्रेज़ी लिप्यंतरण
tavemāḥ prajā divyasya retasas tvaṁ viśvasya bhuvanasya rājasi | athedaṁ viśvam pavamāna te vaśe tvam indo prathamo dhāmadhā asi ||
पद पाठ
तव॑ । इ॒माः । प्र॒ऽजाः । दि॒व्यस्य॑ । रेत॑सः । त्वम् । विश्व॑स्य । भुव॑नस्य । रा॒ज॒सि॒ । अथ॑ । इ॒दम् । विश्व॑म् । प॒व॒मा॒न॒ । ते॒ । वशे॑ । त्वम् । इ॒न्दो॒ इति॑ । प्र॒थ॒मः । धा॒म॒ऽधाः । अ॒सि॒ ॥ ९.८६.२८
ऋग्वेद » मण्डल:9» सूक्त:86» मन्त्र:28
| अष्टक:7» अध्याय:3» वर्ग:17» मन्त्र:3
| मण्डल:9» अनुवाक:5» मन्त्र:28
बार पढ़ा गया
आर्यमुनि
पदार्थान्वयभाषाः - (तव, दिव्यस्य, रेतसः) तुम्हारे दिव्य सामर्थ्य से (इमाः प्रजाः) ये सब प्रजा उत्पन्न हुई हैं। (त्वं) तुम (विश्वस्य भुवनस्य) सम्पूर्ण सृष्टि के (राजसि) राजा होकर विराजमान हो। (पवमान) हे सबको पवित्र करनेवाले परमात्मन् ! (इदं विश्वं) ये सम्पूर्ण संसार (ते वशे) तुम्हारे वश में है (अथ) और (इन्दो) हे प्रकाशस्वरूप परमात्मन् ! (त्वं प्रथमं) तुम ही पहले (धामधाः) सबके निवासस्थान (असि) हो ॥२८॥
भावार्थभाषाः - परमात्मा सबका अधिकरण है, इसलिये सब भूतों का निवासस्थान वही है ॥२८॥
बार पढ़ा गया
आर्यमुनि
पदार्थान्वयभाषाः - (तव, दिव्यस्य, रेतसः) ते दिव्यसामर्थ्यात् (इमाः, प्रजाः) एते जना उत्पद्यन्ते स्म। (त्वं) पूर्वोक्तः (विश्वस्य, भुवनस्य) सम्पूर्णसृष्टेः (राजसि) राजा भूत्वा विराजसे। (पवमान) हे सर्वपावक परमात्मन् ! (इदं, विश्वं) इदं सर्वं जगत् (ते, वशे) तवाधीनम्। (अथ) अपि च (इन्दो) हे प्रकाशस्वरूप परमात्मन् ! (त्वं, प्रथमं) त्वमेव प्रथमं (धामधाः, असि) निवासस्थानमसि ॥२८॥
