पदार्थान्वयभाषाः - इयं सृष्टिर्द्विधा। काचिन्मनुष्यपश्वादिजङ्गमरूपा। काचित्पर्वतवृक्षादिस्थावररूपा। इयमेव द्वयी सृष्टिः परमात्मानं प्रकाशयति। अतः। इमौ तस्याश्वौ निगद्येते। इमौ हरिशब्देन अभिधीयेते परस्परहरणशीलत्वात्। स्थावरा हि स्वप्रभावेण जङ्गमान्, जङ्गमाश्च स्थावरान् पदार्थान् आकृषन्ते। सुगमत्वात् सुबोधत्वाच्च इमौ द्वावेव विभागौ कृत्वा प्रायः सर्वत्र वर्णना भवति। क्वचिच्च व्यष्टिरूपेण सूर्य्यपृथिव्यादीनि जगन्ति विभज्य भूयांसोऽस्य हरयः सन्तीति स्तूयते। अतएव पूर्वस्यामृचि अनयोरेव स्थावरजङ्गमरूपयोः सृष्ट्योरनेकान् सूर्य्यादिविभागान् कृत्वा शतं सहस्रमस्य हरयः सन्तीत्युक्तम्। अथ ऋगर्थः−हे इन्द्र ! हिरण्यये=हरन्ति परस्परमाकृषन्ति ये ते हिरण्याः परमाणवस्तन्मये। रथे=समष्टिरूपे जगति। नियोजितौ यौ हरी=स्थावरजङ्गमलोकात्मकौ अश्वौ स्तः। तौ। त्वाम्। आवहताम्=प्रकाशयताम्=दृष्टिगोचरे कुरुताम्। कीदृशौ हरी। मयूरशेप्या=मयूरशेपौ=मयूररूपौ। यथा मयूरो विविधवर्णयुक्तः शोभनो भवति। तादृशौ। पुनः। शितिपृष्ठा=श्वेतपृष्ठौ सात्त्विकत्वात्। कस्मै प्रयोजनाय। मध्वः=मधुरस्य। विवक्षणस्य=वक्तुमिष्टस्य स्तुत्यस्य यद्वा वोढव्यस्य प्राप्तव्यस्य। अन्धसः=स्तुतिरूपस्य अन्नस्य च। पीतये=अनुग्रहाय ॥२५॥

पदार्थान्वयभाषाः - (हिरण्यये, रथे) ज्योतिःस्वरूपे ब्रह्माण्डे (मयूरशेप्या) मयूरपिच्छवदगम्भीरगती (हरी) तव आकर्षणविकर्षणशक्ती (शितिपृष्ठा) तीक्ष्णगती (मध्वः) मधुरस्य (अन्धसः) ब्रह्मानन्दरूपान्नस्य (विवक्षणस्य) प्राप्तव्यस्य (पीतये) पानाय (त्वा) त्वां (आवहतां) अभिमुखं कुर्वन्तु ॥२५॥