वांछित मन्त्र चुनें

आ रो॑हत॒दिव॑मुत्त॒मामृष॑यो॒ मा बि॑भीतन। सोम॑पाः॒ सोम॑पायिन इ॒दं वः॑ क्रियतेह॒विरग॑न्म॒ ज्योति॑रुत्त॒मम् ॥

मन्त्र उच्चारण
पद पाठ

आ । रोहत । दिवम् । उत्ऽतमाम् । ऋषय: । मा । बिभीतन । सोमऽपा: । सोमऽपायिन: । इदम् । व: । क्रियते । हवि: । अगन्म । ज्योति: । उत्ऽतमम् ॥३.६४॥

अथर्ववेद » काण्ड:18» सूक्त:3» पर्यायः:0» मन्त्र:64


बार पढ़ा गया

पण्डित क्षेमकरणदास त्रिवेदी

अभय पाने का उपदेश।

पदार्थान्वयभाषाः - [हे मनुष्यो !] (उत्तमाम्) उत्तम (दिवम्) विद्या में (आ रोहत) तुम ऊँचे होओ, (ऋषयः) हे ऋषियो ! [सन्मार्गदर्शको] (मा बिभीतन) मत भय करो। तुम (सोमपाः) शान्ति रस पीनेवाले और (सोमपायिनः) शान्ति रस पिलानेवाले हो, (वः) तुम्हारे लिये (इदम्) यह (हविः) देने-लेने योग्य कर्म (क्रियते) किया जाता है, (उत्तमम्) सबसे उत्तम (ज्योतिः)प्रकाशस्वरूप परमेश्वर को (अगन्म) हम सब प्राप्त होवें ॥६४॥
भावार्थभाषाः - जो ऋषि महात्मा उत्तमविद्या प्राप्त कर के शान्तचित्त होकर संसार में शान्ति स्थापित करें, मनुष्य उनसे सत्कारपूर्वक शिक्षा ग्रहण करके परमात्मा की आज्ञा पालने में आनन्द पावें॥६४॥इस मन्त्र का अन्तिमपाद (अगन्म…) यजुर्वेद में है−२०।२१ ॥
टिप्पणी: ६४−(आ रोहत) आरूढाभवत (दिवम्) दिवु गतौ-डिवि। गतिम्। विद्याम् (उत्तमाम्) उत्कृष्टाम् (ऋषयः)सन्मार्गदर्शकाः (मा बिभीतन) बिभेतेर्लोटि तनादेशः। मा बिभीत। भयं मा प्राप्नुत (सोमपाः) शान्तिरसस्य पानशीलाः (सोमपायिनः) शान्तिरसस्य पानकारयितारः (इदम्) (वः) युष्मभ्यम् (क्रियते) विधीयते (हविः) दातव्यग्राह्यकर्म (अगन्म) लिङर्थेलुङ्। वयं प्राप्नुयाम (ज्योतिः) प्रकाशस्वरूपं परमात्मानम् (उत्तमम्) श्रेष्ठम्॥